Źródło: Wydawca: Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Krasnosielckiej

​

Krasnosielcki Zeszyt Historyczny

Nr 2 ISSN 2080-024X kwiecień 2010 rok, dodatek specjalny do miesięcznika „Wieści znad Orzyca” Nr 4(37)

http://krasnosielckiezeszytyhistoryczne.tpzk.pl

Dawny przemysł w Drążdżewie – Cezary Kocot

Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego donosił w roku 1881; „Drążdżewo, wieś nad Orzycem, należy do dóbr Krasnosielskich hrabiów Krasińskich. Jest tu kaplica, szkółka, gisernia, tartak, młyn i folusz. Dawniej istniała kuźnia żelaza”(…).

W 1798 r. Kazimierz Krasiński uzyskuje hrabiowski tytuł pruski. Wprawdzie dyplomu nie wydano, to jednak wyróżnienie to Krasiński skwapliwie wszystkim unaocznił. Na fasadzie świeżo wzniesionego kościoła w Krasnosielcu umieścił imponująco duży kartusz herbowy, w którym, pod koroną hrabiowską (o dziewięciu pałkach) wyeksponował herby Ślepowron Krasińskich i Topór Anny z Ossolińskich, małżonki, (…) Odtąd tytuł hrabiowski, nadany przez króla Prus, stał się tytułem dziedzicznym rodziny Kazimierza Krasińskiego. (…)

Wzniesienie zapory na Orzycu w pocz. XIX w. przydało wsi Drążdżewo miano uprzemysłowionej. (…) Inicjatywę wzniesienia zapory rzecznej w Drążdżewie nie mógł podjąć nikt inny, jak tylko Kazimierz Krasiński. Jako właściciel ziemi nadnarwiańskiej wraz z dopływami Narwi, włączył się w koniunkturę gospodarczą ostatnich lat XVIII w.

(…) W1800 roku jego syn Józef Wawrzyniec gości w Zegrzu pruską parę królewska, witając ją u przeprawy przez Narew w Zegrzu. Następnie towarzyszy jej w podróży do Warszawy. Wawrzyniec cieszył się tytułem Wielkiego Ochmistrza dworu pruskiego. (…)

Kazimierz Krasiński zmarł w 1802 r., (…) Zapora Kazimierza Krasińskiego, Oboźnego Wielkiego Koronnego pozostawiła w spuściźnie Mazowszanom groble dogodnego gościńca wschód-zachód z Przasnysza do Baranowa. Sam Oboźny znalazł miejsce pamięci w kościele drążdżewskim. Wnuczka Kazimierza, Jadwiga z Krasińskich Radziwiłłowa, ufundowała dla kościoła ołtarz, w którym stanął posąg św. Kazimierza Królewicza, patrona. Rzeźbę wykonał Leopold Jankowski ok. 1906 r. (…)

Źródła do dziejów parafii (Krasno) Sielc. XVI–XVII wiek. - Adam A. Pszczółkowski

(…) Przełom XVII i XVIII w. miał ogromne znaczenie dla dziejów Sielca. (…)

W 1701 r. w grodzie warszawskim powyższy Stanisław Ciemniewski, syn Wojciecha i Elżbiety z Narzymskich, w imieniu swym oraz swego brata Franciszka Ciemniewskiego darował Janowi Bonawenturze in Krasne Krasińskiemu, wojewodzie płockiemu, staroście przasnyskiemu i nowomiejskiemu dobra Sielc i Przytuły w ziemi ciechanowskiej na mocy kontaktu zawartego 29.06.1697 r. w Krasnem [oblata tego, dokumentu: AGAD ,CGW, sygn.104, k.212]. Tak wiec po ponad 300 latach władania tymi dobrami przez Prawdziców- Ciemniewskich przeszły one w ręce Ślepowronów-Krasińskich na przyszłe 170 lat.

Jan Bonawentura Krasiński, syn Jana Kazimierza podskarbiego wielkiego koronnego, a wnuk Stanisława wojewody płockiego, którego działalność gospodarcza dała Krasińskim pierwsze miejsce pod względem zamożności w całej ziemi ciechanowskiej, a może i całym północnym Mazowszu, zmarł w 1713 r. Majątek po nim dziedziczył syn jego Stanisław Bonifacy, starosta przasnyski, zmarły w 1717 r. Po tymże zaś Stanisławie dziedziczył syn jego Błażej, także starosta przasnyski. Błażej zmarł bezpotomnie w 1752 r., a w wyniku podziałów majątkowych po jego śmierci Sielc z przyległościami trafił w ręce jego kuzyna (po wspólnym prapradziadzie) Jana Chryzostoma Krasińskiego, tj. syna Jakuba kasztelana ciechanowskiego, wnuka Dominika także kasztelana ciechanowskiego, prawnuka Ludwika równie, kasztelana ciechanowskiego, a praprawnuka wspomnianego na początku Stanisława wojewody płockiego. Ów Jan Chryzostom był wielkim jałmużnikiem Marii Leszczyńskiej, królowej Francji, opatem św. Eligiusza, biskupem loryneńskim i sufraganem chełmińskim.

W 1756 r. darował Sielc z przyległościami swemu bratankowi Kazimierzowi Krasińskiemu, przyszłemu oboźnemu wielkiemu koronnemu, synowi Antoniego, kasztelana zakroczymskiego. Po śmierci tego, oboźnego w 1802 r. dziedziczył po nim jego syn Józef Wawrzyniec, zmarły w 1845r., a po nim dalej syn tego, Józefa – Karol, zmarły w 1870 r. Wspomniany wyżej oboźny wielki koronny Kazimierz Krasiński, człowiek wielkich ambicji, nie będąc dziedzicem gniazdowego majątku Krasne, zaczął się pisać jako „hrabia na Krasnosielcu”, sam sobie nadając ten tytuł, a przy okazji zmieniając tym samym nazwę swych dóbr. (…) Powyższa uzurpacja tytułu „hrabia na Krasnosielcu” została uznana dopiero za czasów zaboru pruskiego w 1798 r. (…)

Krasińscy właścicielami Krasnosielca i okolic – Dariusz Wojciech Budny

Pierwsi właściciele Krasnosielca z rodziny Krasińskich

Sielc zawdzięcza rodzinie Krasińskich wiele, przede wszystkim zmianę nazwy miejscowości na Krasnosielc, oraz kilka lat świetności gdy miejscowość ta posiadała prawa miejskie. (…)

Wiadomo, że Krasińscy najpierw zostali właścicielami dóbr wokół Sielca, przejęli te tereny drogą wykupu.

W 1650 r. Jan Kazimierz Krasiński, syn Stanisława, urodzony w 1607 r., podskarbi wielki koronny wojewoda płocki, podkomorzy ciechanowski, starosta przasnyski i kasztelan sierpecki nabył od Oborskiego wsie Drążdżewo, Rupino (obecnie Rupin) i Płozownice.

Jan Kazimierz Krasiński był spokrewniony ze zmarłym w 1590 r. Wojciechem Krasińskim, cześnikiem ciechanowskim, kasztelanem sierpeckim, właścicielem Krasnego i Zalesia. (…) żoną Wojciecha Krasińskiego była Zofia Ciemniewska, krewna Elżbiety Ciemniewskiej właścicielki Sielca w II połowie XVI w. (…) Tak więc koneksje rodzinne Krasińskich i Ciemniewskich mogły przyczynić się do scalania klucza krasnosieleckiego.

Wiadomo również, że w roku 1701 Jan Bonawentura Krasiński odkupił od Wojciecha Ciemniewskiego Sielc oraz Przytuły.

Jednym z kolejnych właścicieli Krasnosielca z rodziny Krasińskich był Błażej Jan Krasiński, prawnuk Jana Kazimierza Krasińskiego. Błażej Krasiński miał trzech braci Jana, Michała i Augusta, zmarli oni młodo, bezżennie i co oczywiste bezpotomnie. Tak wiec ostatni przedstawiciel odnogi podskarbińskiej rodu Krasińskich odziedziczył po nich majątki i został panem ogromnej fortuny, w tym samego Sielca oraz sporej części dóbr wchodzących w skład klucza krasnosielckiego. Błażej Krasiński w 1724 r. został starostą przasnyskim, nowomiejskim i opinogórskim, w 1729 r. ożenił się z Marią Czarnowską. Jedynym z owoców tego związku była córka Konstancja Aniela, zmarła ona jednak w młodym wieku w Dobromilu. (…)

W 1730 r. w Krasnosielcu została rozpoczęta budowa drewnianej świątyni, której fundatorem był właśnie Błażej Jan Krasiński. (…) Warto podkreślić, że kościół wybudowany z fundacji Błażeja Krasińskiego zachował się do naszych czasów, około roku 1800 został przeniesiony do Drążdżewa gdzie służył rodzinie Krasińskich oraz miejscowej ludności, a w roku 2007 został przeniesiony do Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu.

Błażej Krasiński, właściciel Krasnosielca zmarł w roku 1752, po jego śmierci rozpoczął się trwający wiele lat proces spadkowy. Przystępowali do niego niemal wszyscy, którzy byli spokrewnieni ze zmarłym.

Warto podkreślić, że w skład majątku o który toczono spory wchodziło m.in. siedem miast i kilkadziesiąt wsi. Ostatecznie najwięcej majątku odziedziczyli Antoni Krasiński oraz jego brat Jan Kanty Krasiński, również dobra krasnosielckie zostały pomiędzy nich podzielone. Antoni Krasiński przez wiele lat piastował urząd kasztelana ciechanowskiego, na urzędzie tym po raz pierwszy jest wzmiankowany w roku 1732, ponadto od roku 1750 był kasztelanem zakroczymskim, jego żoną była Barbara z Zielińskich. Natomiast jego brat Jan Kanty, był sufraganem chełmskim oraz biskupem lotaryński. Po śmierci obu braci jedynym dziedzicem ich majątków został Kazimierz Krasiński. (…)

Kazimierz Krasiński budowniczy największego latyfundium na Mazowszu

Kazimierz Krasiński był synem Antoniego Krasińskiego i Barbary z domu Zielińskich. Urodził się w 1725 r., po ojcu odziedziczył Zegrze, Wolę Zgierską i Izbice nad Bugiem oraz część klucza krasnosielckiego. Od stryja Jana Kantego Krasińskiego otrzymał dalszą część dóbr krasnosielckich: Przytuły, Chłopią Łąkę, Wólkę Chromą oraz klucz płodownicki nad Omulem. Od teścia Feliksa Potockiego dostał Radziejowice i Wolę Pękoszewską oraz 100 000 florenów. Zegrze stanowiło miejscowość gniazdową tej części rodu Krasińskich, pod koniec XVIII w. ważną rolę zaczęły odgrywać Radziejowice, które z biegiem lat stały się główną siedzibą tej gałęzi rodziny Krasińskich. Krasnosielc odgrywał mniejszą rolę, ale dość istotną. Kazimierz Krasiński w różnym czasie nabył głównie na Mazowszu wiele mniejszych i większych majątków i stał się jednym z najbogatszych członków silnie rozrodzonego rodu. Zapoczątkował on także proces tworzenia z Krasnosielca i okolic największego latyfundium na terenie Północnego Mazowsza, tworzyło je siedem folwarków: Krasnosielc, Drążdżewo, Bagienice, Niesułów, Karolin, Kucieje i Amelin. (…) w 1747 r. został szambelanem dworu Stanisława Leszczyńskiego. 20.03.1763 r. został Oboźnym Wielkim Koronnym i na urzędzie tym pozostał aż, do upadku Rzeczpospolitej.

(…) żenił sie trzy razy, najpierw z Eustachią Potocką, następnie z jej siostrą Elżbietą, ale dopiero małżeństwo z Anną Ossolińską dało mu dzieci. Miał z nią córkę Elżbietę i syna Józefa Macieja Wawrzyńca Onufrego. Kazimierz Krasiński i jego trzecia żona Anna Ossolińska w swych dobrach wybudowali kilka kościołów oraz najpiękniejszą rezydencję tej linii Krasińskich pałac i zamek w Radziejowicach. Kazimierz Krasiński dbał również o dwa starsze miejsca związane z tą linią rodu, mianowicie o Zegrze i Krasnosielc. (…)

Kazimierz jako dziedzic, a zarazem wykonawca ostatniej woli zmarłego stryja Jana Kantego Krasińskiego, zobowiązał się do wybudowania w miejscowości Krasnosielc kościoła, którego fundatorem był zmarły stryj sufragan chełmski, biskup loramenński, kanonik kujawski i warmiński Jan Chryzostom. (…) Budowniczy potęgi rodu Krasińskich linii oboźniczej zmarł 25.09.1802 r. w Zegrzu i tam został pochowany w podziemiach miejscowego kościoła. (…)

Hrabia Józef Maciej Onufry Wawrzyniec Krasiński – dziedzic ogromnej fortuny

Kolejny właściciel Krasnosielca z rodziny Krasińskich przyszedł na świat 10.08.1783 r. w Zegrzu, gdzie spędził pierwsze lata swojego życia. (…) Po śmierci ojca w 1802 r. osiedlił się wraz z matką i siostrą Elżbietą w swych dobrach w Radziejowicach, (…)

W 1806 r. Józef Krasiński wstąpił do wojska, w 1809 r. brał udział w bitwie pod Raszynem. W 1812 r. został adiutantem gen. Karola Kniaziewicza i uczestniczył w wojnie przeciw Rosji. (…) 31.03.1813 r. otrzymał definitywną dymisję z wojska, w stopniu generała lejtnanta. Od roku 1814 przebywał przeważnie w Warszawie lub w pobliskich Radziejowicach, do miejscowości tej przeniósł sie na stałe po sprzedaży pałacu w Warszawie. (…) W roku 1815 został mianowany szambelanem dworu cara Aleksandra I, brał udział obradach sejmu w 1820 i 1825 r. W roku 1820 otrzymał potwierdzenie dziedzicznego tytułu hrabiowskiego. (…)

W 1829 r. został mianowany kasztelanem i mistrzem dworu Mikołaja I. W okresie powstania listopadowego dowodził pierwszym pułkiem gwardii narodowej w Warszawie, brał również udział w pracach sejmu. (…)

Hrabia Krasiński oprócz Radziejowic, Krasnosielca i Zegrza był także właścicielem Sterdyni, a także Stegny miejscowości nieopodal Jednorożca, która powstała w okresie jego rządów. (…)

Józef Krasiński żonaty był z Emilią Ossolińska, do zawarcia związku małżeńskiego doszło 27.09.1809 r., z tego związku na świat przyszło pięcioro dzieci, dwie córki, oraz trzech synów: Stanisław, Karol Joachim i Adam Henryk. Hrabia Krasiński zmarł 19.10.1845 r. i został pochowany w Zegrzu, w kościele którego był fundatorem. (…) Po śmierci Józefa Krasińskiego dokonano podziału majątku. (…) Staś zatrzymuje Zegrze, Karol bierze Krasnosielc, Adam Radziejowice, Górski Sterdyn, Kazimierz Łubieński Julin i Borowice.(…)

(…) dużą część fortuny odziedziczonej po Kazimierzu, Józef, jego synowie oraz córki, a także żona roztrwonili.

Spadkobiercami Józefa wymienionymi w liście są oprócz żony i synów, Ludwik Górski mąż Pauliny Krasińskiej zięć zmarłego hrabiego oraz drugi zięć, czyli Kazimierz Łubieński mąż Marii Krasińskiej młodszej z hrabianek. (…)

Karol Krasiński – ostatni właściciel Krasnosielca z rodziny Krasińskich

Karol Joachim Krasiński urodził się w 1812 r. w Krakowie, po śmierci ojca, został właścicielem Krasnosielca. W roku 1840 poślubił Amelię Łubieńską, jednak z tego związku nie doczekał się dzieci. (…)

Karola, Stanisława i Adama Krasińskich łączyły więzy przyjaźni z poetą Zygmuntem Krasińskim, (…)

Po śmierci Karola Krasińskiego dobra wchodzące w skład klucza krasnosieleckiego zostały wystawione na licytacje i często zmieniały właścicieli, (…) Najprawdopodobniej ta, część klucza krasnosielckiego ponownie znalazła się w rękach rodziny Krasińskich za sprawą Ludwika Krasińskiego. Ten znany ziemianin i przemysłowiec był właścicielem wielu majątków ziemskich zakupionych, bądź też odziedziczonych. Należał do najbogatszych ludzi w Królestwie Polskim, jego ślub z wdową po Zygmuncie Krasińskim przed upływem żałoby wywołał skandal towarzyski. (…)

​